%0 Journal Article %T واکنش خصوصیات زراعی و فنولوژیکی ارقام گندم نان (Triticum aestivum L.) با عادت رشد متفاوت به تأخیر در کاشت %J پژوهشهای زراعی ایران %I دانشگاه فردوسی مشهد %Z 2008-1472 %A بهنه, مجید %A رضوان, شهرام %A سنجانی, سارا %A مسعود سینکی, جعفر %D 2022 %\ 12/22/2022 %V 20 %N 4 %P 451-466 %! واکنش خصوصیات زراعی و فنولوژیکی ارقام گندم نان (Triticum aestivum L.) با عادت رشد متفاوت به تأخیر در کاشت %K اجزای عملکرد %K تاریخ کاشت %K درجه روز رشد %K عملکرد دانه %K مراحل فنولوژیک %R 10.22067/jcesc.2022.75720.1151 %X به‌منظور بررسی خصوصیات زراعی و فنولوژیکی ارقام جدید گندم نان در تاریخ‏های کاشت مطلوب و تأخیری این آزمایش در دو سال زراعی (1396-98) در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی با سه تکرار در مزرعه تحقیقاتی مؤسسه تحقیقات اصلاح و تهیه نهال و بذر در کرج اجرا شد. این تحقیق در دو آزمایش جداگانه با تاریخ کشت مطلوب منطقه (15 آبان) و کشت تأخیری (15 آذر) انجام شد. ارقام آزمایش شامل سه گروه: ارقام زمستانه و بینابین دیررس (پیشگام و حیدری)، ارقام بهاره متوسط‏رس (رخشان، سیوند، پارسی، بهاران و سیروان) و ارقام بهاره زودرس (مهرگان، چمران 2 و چمران) بودند. از ابتدای فصل رشد در هر تیمار مراحل فنولوژی تعیین شد و در انتهای فصل رشد عملکرد و اجزای عملکرد بررسی شدند. نتایج این پژوهش نشان داد که تأخیر در کاشت از 15 آبان تا 15 آذر سبب کاهش معنی‏دار عملکرد دانه (از 7485 به 6066 کیلوگرم در هکتار)، تعداد سنبله در مترمربع (از 698 به 605 سنبله در مترمربع)، تعداد دانه در سنبله (از 5/28 به 8/25 دانه) و وزن هزار دانه (از 1/41 به 4/38 گرم) شد. بیشترین و کمترین عملکرد دانه به‌ترتیب مربوط به رقم پیشگام (7436 کیلوگرم در هکتار) در تاریخ کاشت مطلوب و رقم چمران (5842 کیلوگرم در هکتار) در کشت تأخیری بود. تأخیر در کاشت موجب کاهش طول دوره کاشت تا ظهور برجستگی دوگانه (از 736 به 641 درجه-روز رشد)، کاشت تا ظهور سنبلچه انتهایی (از 982 تا 886 درجه-روز رشد)، کاشت تا گرده‏افشانی (از 1608 به 1457 درجه-روز رشد) و کاشت تا رسیدگی فیزیولوژیک (از 2456 به 2265 درجه-روز رشد) شد. بر اساس نتایج به نظر می‏رسد اثر تاریخ کاشت بر کاهش طول دوره رشد ارقام گندم از طریق کاهش تمامی مراحل اصلی نمو به‌خصوص دوره رشد رویشی (کاشت تا ظهور برجستگی دوگانه) ایجاد شده است. همچنین نتایج حاکی از آن بود که طول دوره مراحل مختلف نمو در ارقام سازگار با مناطق اقلیمی مختلف با یکدیگر متفاوت بود. به‌طوری‌که در تاریخ کاشت مطلوب و تأخیری ارقام سازگار با اقلیم سرد بالاترین و ارقام سازگار با اقلیم گرم کمترین نیاز حرارتی را برای مراحل مختلف نموی داشتند. نتایج نشان داد که بیشترین اختلاف ارقام در مراحل فنولوژیک در نیاز حرارتی مورد نیاز برای انتقال از مرحله رویشی به زایشی بود. با توجه به نتایج به نظر می‌رسد در شرایطی که کشت به تأخیر بیفتد ارقام سازگار با اقلیم گرم (بهاره و زودرس) از جمله مهرگان و چمران 2 جایگزین مناسبی برای کشت در مناطق معتدل باشند.  %U https://jcesc.um.ac.ir/article_42179_604373968f220d600832b4dd83a2cd96.pdf