بررسی روابط بین عملکرد دانه و اجزای آن در ارقام گندم نان تحت شرایط آبیاری کامل و تنش‌رطوبتی آخر فصل با استفاده از روشهای آماری چند متغیره

به‌منظور بررسی رابطه صفات مؤثر بر عملکرد دانه گندم، ارقام زرین، الوند و لاین‌های امیدبخش C-81-4، C-81-10، C-81-14 و C-82-12 در تاریخ‌های کاشت 20 مهر، 10 آبان و30 آبان کشت شدند. آزمایش به‌صورت کرت‌های نواری در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی با سه تکرار در دو آزمایش جداگانه آبیاری کامل و قطع آبیاری در مرحله سنبله‌دهی در سال‌های 84 تا 86 اجرا گردید. نتایج نشان داد در هر دو شرایط بدون تنش و تنش‌رطوبتی عملکرد دانه با صفات روز تا سنبله‌دهی، روز تا رسیدگی، ارتفاع بوته، تعداد سنبله در مترمربع، وزن هزار دانه همبستگی مثبت و معنی‌دار داشت. براساس رگرسیون گام به گام صعودی، صفات تعداد سنبله در مترمربع و روز تا رسیدگی در شرایط بدون تنش 83 درصد (83% =R2) و در شرایط تنش 87 درصد (87% =R2) از تغییرات عملکرد دانه را تبیین نمودند. تجزیه علیت با استفاده از صفات مذکور نشان داد، صفت تعداد سنبله در مترمربع و روز تا رسیدگی بیشترین اثر مثبت مستقیم و غیر مستقیم را بر روی عملکرد دانه در هر دو شرایط داشتند. تجزیه به عامل‌ها نشان داد 3 عامل در شرایط بدون تنش رطوبتی77 درصد از تغییرات کل داده‌ها را توجیه نمودند که به‌ترتیب عامل اجزای عملکرد دانه، ویژگی‌های دانه و فنولوژی گیاه نام‌گذاری شدند. در شرایط تنش‌رطوبتی 2 عامل توانستند 88 درصد از تغییرات داده‌ها را توجیه نمایند، به‌ترتیب عامل عملکرد دانه و فصل رشد و عامل مورفولوژیک نام نهاده شدند. در تجزیه خوشه‌ای صفات مشاهده شد در هر دو شرایط ابیاری عملکرد دانه با صفات روز تا رسیدگی و تعداد سنبله در مترمربع در یک خوشه قرار گرفتند. نتیجه گرفته می‌شود در تاریخ‌های کاشت مختلف، گزینش ژنوتیپ‌ها بر اساس صفات روز تا رسیدگی و تعداد سنبله در مترمربع می‌تواند به‌طور غیر مستقیم در هر دو شرایط آبیاری به گزینش ژنوتیپ‌هایی با عملکرد دانه بالا منتج شود.