بررسی خصوصیات رشدی چند گونه شبدر (Trifolium spp.) تحت تأثیر تنش یخ‌زدگی در شرایط کنترل‌شده

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• اقلیما حضرتی
• احمد نظامی
• حمیدرضا خزاعی
• مهدی پارسا
• الهه برومند رضازاده

گروه اگروتکنولوژی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه فردوسی مشهد

10.22067/jcesc.2020.38276

چکیده

به‌منظور بررسی تحمل به تنش یخ‌زدگی و ویژگی‌های رشدی چند گونه شبدر (Trifolium spp.) پس از اعمال تنش مذکور در شرایط کنترل‌شده، آزمایشی در سال زراعی 92-1391 در دانشکده کشاورزی دانشگاه فردوسی مشهد به‌صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملاً تصادفی با چهار تکرار اجرا شد. عوامل آزمایش شامل تاریخ کاشت (28 شهریور و 27 مهر)، گونه‌های شبدر (قرمز T. pratense، سفید T. repense، ایرانی T. Resupinatum(گونه‌های پاییزه) و شبدر لاکی T. Incarnatum(گونه بهاره)) و دماهای یخ‌زدگی (صفر (شاهد)، 3-، 6-، 9-، 12-، 15-، 18- و 21- درجه سانتی‌گراد) بودند. در پایان دوره بازیافت درصد بقاء، دمای کشنده 50 درصد گیاهان بر اساس درصد بقاء (LT_50su)، سطح برگ و دمای کاهنده 50 درصد سطح برگ (RLAT₅₀)، وزن خشک و دمای کاهنده 50 درصد وزن خشک (RDMT₅₀) مورد بررسی قرار گرفت. نتایج نشان داد که با کاهش دما از صفر به 15- درجه سانتی‌گراد در تاریخ کاشت 28 شهریور، گونه قرمز و ایرانی از درصد بقاء بالاتری برخوردار بودند. همچنین این گونه‌ها در تاریخ کاشت 28 شهریور LT_50su کمتری داشتند در صورتی‌که در تاریخ کاشت 27 مهر گونه لاکی LT_50su کمتری داشت و شبدر سفید از نظر صفت مذکور، در هر دو تاریخ کاشت تقریباً مشابه بود. برهمکنش تاریخ کاشت، گونه و دماهای یخ‌زدگی بر سطح برگ و وزن خشک بوته در پایان دوره بازیافت معنی‌دار بود. در تاریخ کاشت 28 شهریور شبدر ایرانی در دمای 18- درجه سانتی‌گراد نسبت به دمای صفر درجه سانتی‌گراد کمترین کاهش سطح برگ را داشت و در تاریخ کاشت 27 مهر نیز برخلاف سایر گونه‌ها در دمای 15- درجه سانتی‌گراد نسبت به تیمار شاهد سطح برگ آن افزایش داشت. در کاشت 28 شهریور در دمای 18- درجه سانتی‌گراد گونه‌های قرمز و ایرانی درصد بقاء بالاتری نسبت به گونه‌های سفید و لاکی داشتند. دو گونه شبدر ایرانی و سفید در هر دو تاریخ کاشت 28 شهریور و 27 مهر، به‌ترتیب کمترین و بیشترین RDMT₅₀ را داشتند.

کلیدواژه‌ها

• بقاء
• تاریخ کاشت
• خوسرمایی
• دوره بازیافت
• سطح برگ

20.1001.1.20081472.1400.19.1.1.3

---

مراجع

1. Anderson, J. A., and Taliaferro, C. M. 1995. Laboratory freeze tolerance of field grown forage Bermuda grass cultivars. Agronomy Journal87: 1017-1020.
2. Azizi, H., Nezami, A., Nassiri Mahallati, M., and Khazaie, H. 2007. Evaluation of cold tolerance in wheat (Triticum aestivum L.) cultivars under controlled conditions. Iranian Journal of Field Crops Research 5 (1): 107-120. (in Persian with English abstract).
3. Bridger, G. M., Falk, D. E., Mckersie, B. D., and Smith, D. L. 1996. Crown freezing tolerance and field winter survival of winter cereals in eastern Canada. Crop Science 36: 150-157.
4. Cardona, C. A., Duncan, R. R., and Lindstrom, O. 1997. Low temperature tolerance assessment in paspalum. Crop Science 37: 1283-1291.
5. Chabok, Kh., and Espahbodi, K. 2011. Seeding dates effects on seed and forage production of Berseem clover (Trifolium alexandrinum L.) in Mazandaran. Agronomy Journal (Pajouhesh & Sazandegi). No: 93. pp: 1-7. (in Persian with English abstract).
6. Gusta, L. V., O’Connor, B. J., Gao, Y. P., and Jana, S. 2001. A re-evaluation of controlled freeze-tests and controlled environment hardening conditions to estimate the winter survival potential of hardy winter wheat. Canadian Journal of Plant Science 80: 241-246.
7. Henkeby, M., Antolin, M. C., and Sanchez-Diaz, M. 2006. Frost resistance and biochemical changes during cold acclimation in different annual legumes. Environmental and Experimental Botany 55: 305-314.
8. Huner, N. P. A, Bode, R., and Dahal, K. 2013. Shedding some light on cold acclimation, cold adaptation, and phenotypic plasticity. Botany 91 (3): 127-136.
9. Jeffrey, A. A., and Charles, M. T. 1995. Laboratory freeze tolerance of field-grown forage Bermuda grass cultivars. Agronomy Journal 87: 1017-1020.
10. Lindow, S. E., Arny, D. C., and Upper, C. D. 1982. Bacterial ice nucleation: A factor in frost injury to plants. Plant Physiology 70: 1084-1089.
11. Mirmohammadi Maibodi, A. M., and Tarkesh Esfahani, S. 2004. Physiological and Breeding Aspects of Cold and Freezing Stress in Crops. Golbon Press. 223 pp. (in Persian).
12. Murray, G. A., Eser, D., Gusta, L. V., and Eteve, G. 1988. Winter hardiness in pea, lentil, faba bean and chickpea. p. 831-843. In the R.J. Summerfield (Ed.) World crops: cool season food legumes. Kluwer Academic Publishers A. the Netherlands.
13. Nezami, A., Bagheri, A., Rahimian, H., Kafi, M., and Nassiri Mahallati, M. 2007. Evaluation of Freezing Tolerance of Chickpea (Cicer arietinum L.) Genotypes under Controlled Conditions. Journal of Water and Soil Sciences 10 (4): 257-269. (in Persian with English abstract).
14. Nezami, A., Hajmohammadnia Ghalibaf, K., and Kamandi, A. 2010a. Evaluation of freezing tolerance of sugar beet (Beta vulgaris L.) cultivars under controlled conditions. Environmental Stresses in Crop Sciences 3 (2): 177-187. (in Persian with English abstract).
15. Nezami, A., Soleimani, M. R., Ziaee, M., Ghodsi, M., and Bannayan Aval, M. 2010b. Evaluation of freezing tolerance of hexaploid triticale genotypes under controlled conditions. Notulae Scientia Biologicae 2: 114-120.
16. Ouellet, F., and Charron, J. B. 2013. Cold Acclimation and Freezing Tolerance in Plants. In: eLS. John Wiley & Sons, Ltd: Chichester. DOI: 10.1002/9780470015902.a0020093. pub2
17. Rife, C. L., and Zeinali, H. 2003. Cold tolerance in oilseed rape over varying acclimation durations. Crop Science 43: 96-100.
18. Swensen, J. B. 1980. Development of freezing tolerance and changes in tissue moisture during hardening of Pisumsativum L. and Pisumsativum subsp. Arvense L. MSc thesis, University of Idaho, USA.
19. Thomashow, M. F. 2001. So what’s new in the field of plant cold acclimation? Lots! Plant Physiology. 125: 89-93.
20. Zamanian, M., and Asadi, H. 2004. Effects of seed rate, planting date and planting method on morphological traits and forage yield of Persian clover. Iranian Journal of Crop Sciences 7 (3): 241-251. (in Persian with English abstract).