گزینش برای تحمل به خشکی در ژنوتیپ‌های نخود (Cicer arietinum L.) .

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• علی گنجعلی
• محمد کافی
• عبدالرضا باقری
• فرج اله شهریاری احمدی

دانشگاه فردوسی مشهد

10.22067/gsc.v3i1.1296

چکیده

به منظور ارزیابی و گزینش ژنوتیپ‌های متحمل به خشکی نخود و نیز تعیین مناسب‌ترین شاخص‌های مقاومت به خشکی، آزمایشی در دو منطقه، مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی مشهد و ایستگاه تحقیقات کشاورزی نیشابور طی سال زراعی 1382 انجام شد. 34 رقم و ژنوتیپ نخود در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی در شرایط تنش (دیم) و بدون تنش (آبی) مورد مطالعه قرار گرفتند. شاخص‌های کمّی مقاومت و حساسیت به خشکی مانند شاخص تحمّل تنش (STI)، شاخص حساسیت به تنش (SSI)، میانگین بهره‌وری (MP)، میانگین هندسی بهره‌وری (GMP)، شاخص تحمل (TOL) و میانگین هارمونیک (HM) براساس عملکرد گیاه در شرایط تنش (Ys) و عملکرد آبی (Yp) محاسبه شدند. تفاوت‌های معنی‌داری بین ارقام و ژنوتیپ‌های نخود از نظر شاخص‌های کمّی مقاومت به خشکی بجز شاخص‌های TOL و SSI در دو منطقه مورد بررسی وجود داشت. در شرایط بدون تنش ژنوتیپ‌های شماره 4، 5، 16، 17، 18، 19 و 31 یعنی ژنوتیپ‌های ICCV93040، ICCV93042، MCC13، MCC448، MCC5 و MCC10 و MCC460 در دو منطقه مورد مطالعه دارای بیشترین عملکرد دانه بودند در حالیکه در شرایط تنش تنها ژنوتیپ‌های 14، 16 و 19یعنی ژنوتیپ‌های ICCV93040، MCC13 و MCC10 از این حیث برتر از سایرین بودند. نتایج حاصل از تجزیه همبستگی صفات نشان داد که شاخص‌های MP، GMP، ‏STI و HM همبستگی مثبت و معنی‌داری با عملکرد در شرایط تنش و بدون تنش دارند. بنابراین در نخود شاخص‌های فوق مناسب‌ترین شاخص‌ها برای گزینش ژنوتیپ‌های مقاوم به خشکی می‌باشند. براساس این شاخص‌ها ژنوتیپ‌های 4، 16 و 19 که دارای بالاترین عملکرد در شرایط تنش و بدون تنش می‌باشند و در فضای نمودار چند متغیره بای‌پلات در مجاورت بردارهای مربوط به شاخص‌های مقاومت به خشکی MP، GMP، ‏STI و HM قرار می‌گیرند به عنوان ژنوتیپ‌های نخود متحمل به خشکی پیشنهاد می‌شوند.

---