رابطة دمای سایه‌انداز جامعة گیاهی و میزان کلروفیل برگ با عملکرد دانة ژنوتیپ‌های گندمدر سطوح مختلف نیتروژن و شرایط تنش گرمای پس از گرده‌افشانی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• عادل مدحج
• شهرام لک
• احمد نادری
• یحیی امام ¹
• قربان نورمحمدی ²

¹ دانشگاه شیراز

² دانشگاه آزاد اسلامی، تهران

10.22067/gsc.v8i6.8041

چکیده

چکیده
به منظور مطالعة رابطة عملکرد دانه، میزان کلروفیل و دمای سایه‌انداز ژنوتیپ‌های گندم در شرایط مطلوب و تنش گرمای پس از گرده‌افشانی، این آزمایش در سال زراعی 87- 1386 در مزرعة تحقیقاتی دانشگاه آزاد اهواز انجام شد. این تحقیق در دو آزمایش مستقل، هر یک به صورت کرت یک‌بار خرد شده در قالب بلوک‌های کامل تصادفی با سه تکرار انجام گرفت. آزمایش اول شامل کاشت ژنوتیپ‌ها در تاریخ کاشت توصیه شده یعنی اول آذر ماه بود و به منظور برخورد مراحل فنولوژیکی رشد بعد از گرده افشانی با تنش گرمای پایان فصل، تاریخ کاشت ژنوتیپ‌ها در آزمایش دیگر در اوائل بهمن ماه انجام شد. در هر آزمایش، سه سطح کود نیتروژن 50، 100 و 150 کیلوگرم نیتروژن خالص در هکتار به عنوان کرت اصلی و شش ژنوتیپ گندم به عنوان کرت‌های فرعی بودند. دستگاه‌های ترمومتر (دماسنج مادون قرمز) و کلروفیل سنج قابل حمل در مزرعه، به ترتیب برای اندازه‌گیری دمای اندام‌ها و میزان کلروفیل برگ پرچم ژنوتیپ‌های گندم در مراحل گرده‌افشانی و رشد شیری دانه استفاده شدند. نتایج نشان داد، میانگین عملکرد دانة ژنوتیپ‌های گندم در شرایط تنش گرما نسبت به شرایط مطلوب 8/23 درصد کاهش یافت. دمای کل سایه‌انداز سنبله و برگ پرچم، تحت تأثیر برهمکنش ژنوتیپ‌ و محیط قرار گرفت. اگرچه کاهش میزان نیتروژن، افزایش دمای سایه‌انداز را به همراه داشت، اما این افزایش در مرحلة رشد شیری دانه در شرایط تنش گرمای پایان فصل معنی‌دار نبود. در شرایط تنش گرمای پایان فصل، ژنوتیپ‌های دیررس (رقم استار و لاین 5-84-D)، ژنوتیپ‌های با توانایی کمتر در لوله‌ای شدن برگ (لاین 5-84-D و رقم کرخه) و یا ژنوتیپ‌های با عرض برگ بیشتر (نظیر رقم استار و لاین 5-84-D)، از دمای برگ پرچم و سایه‌انداز بیشتر و همچنین شیب تغییرات عملکرد دانه و کلروفیل برگ پرچم بیشتری نسبت به سایر ژنوتیپ‌ها برخوردار شدند.

واژه‌های کلیدی: گندم، تنش گرمای پس از گرده‌افشانی، دمای سایه‌انداز و میزان کلروفیل برگ

20.1001.1.20081472.1389.8.6.8.3

---