چشم‌انداز امنیت غذایی استان خراسان رضوی (1413-1403) از دیدگاه محصولات زراعی (منطبق‌ بر ظرفیت آب)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 مرکز ملی راهبردی مطالعات کشاورزی و آب اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی ایران، تهران، ایران

2 سازمان تحقیقات آموزش و ترویج کشاورزی، مؤسسه تحقیقات اصلاح و تهیه بذر کشور، تهران، ایران

3 سازمان تحقیقات آموزش و ترویج کشاورزی، مرکز تحقیقات کشاورزی و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی خراسان رضوی، مشهد، ایران

4 گروه اگروتکنولوژی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران

چکیده

مطالعه حاضر با هدف تأمین امنیت غذایی و با در نظر گرفتن ظرفیت‌ آبی استان خراسان رضوی، با استفاده از اطلاعات اسنادی و کتابخانه‌ای و همچنین جمع‌آوری داده‌های میدانی و نظرات صاحب نظران، جهت پیش‌بینی ظرفیت‌های آینده تولیدات زراعی در این استان انجام شده است. برای این منظور، سطح برداشت، عملکرد، تولید، حجم آب مصرفی و بهره‌وری آب برای محصولات مهم زراعی آبی و دیم استان خراسان رضوی در افق‌های 5 (1407-1403) و 10 ساله (1412-1403) برای دو سناریوی آبیاری کامل (آبیاری به‌میزان 100 درصد نیاز آبی) و کم‌آبیاری (آبیاری بین 80 تا 90 درصد نیاز آبی بسته به نوع محصول) پیش‌بینی و نسبت به دوره پایه (99-1396) مورد ارزیابی قرار گرفت. نتایج نشان داد که میزان عملکرد محصولات آبی و دیم در دوره‌‌های افق نسبت به دوره پایه، افزایش و سطح برداشت محصولات آبی کاهش و محصولات دیم افزایش خواهد یافت. بااین‌حال، میزان تولیدات آبی در شرایط کم‌آبیاری و همچنین تولیدات دیم با افزایش و میزان تولیدات آبی در شرایط آبیاری کامل در راستای تعادل‌بخشی منابع آب با کاهش مواجه خواهد شد. این تغییرات عمدتاً ناشی از افزایش در سطح برداشت و تولید سورگوم علوفه‌ای (Sorghum bicolor)، قصیل، چغندر علوفه‌ای و چغندر پاییزه (Beta vulgaris) و کاهش در سطح برداشت و تولید یونجه (Medicago sativa)، محصولات جالیزی آبی و چغندر بهاره رخ خواهد داد. علی‌رغم افزایش تقاضای محصولات مهم زراعی استان در افق‌های 5 و 10 ساله به‌ترتیب به‌میزان 10 و 17 درصد (با در نظر گرفتن افزایش جمعیت و کاهش اندک مصرف سرانه)، میزان تولید این محصولات در افق 5 ساله دو درصد کاهش و در افق 10 ساله تنها یک درصد افزایش خواهد یافت. لذا پیش‌بینی‌ می‌شود که میزان خوداتکایی کل تولیدات استان از 74 درصد در دوره پایه به 68 و 67 درصد به‌ترتیب در افق‌های 5 و 10 ساله کاهش یابد. جهت حصول نتایج این مطالعه، راهکارهایی از جمله توجه ‎به آبخوان و آبخیزداری، ایجاد پوشش گیاهی در اراضی آیش مانند کشت گیاهان دارویی و علوفه‌ای، استفاده از کودهای آلی و زیستی، توسعه واقعی کشاورزی حفاظتی، توسعه کشت‌های پاییزه و انتظاری، توسعه کشت محصولات جایگزین به‌ویژه محصولات علوفه‌ای و تأمین، تولید، توزیع و مصرف به‌موقع و مناسب نهاده‌ها پیشنهاد می‌شود.

کلیدواژه‌ها

©2025 The author(s). This is an open access article distributed under Creative Commons Attribution 4.0 International License (CC BY 4.0), which permits use, sharing, adaptation, distribution and reproduction in any medium or format, as long as you give appropriate credit to the original author(s) and the source

مراجع

  1. Arora, N. K., & Mishra, I. (2019). United nations sustainable development goals 2030 and environmental sustainability: Race against time. Environmental Sustainability, 2(4), 339-342.
  2. Askari Bozayeh, F., Mohammadzadeh, R., & Azarin Far, Y. (2020). Water and its landscape in the MENA region (Middle East and North Africa). Journal of Water and Sustainable Development, 7(2), 33-44. (in Persian with English abstract). https://doi.org/10.22067/jwsd.v7i2.85789
  3. Eslami, A. (2020). Effects of climate change on agricultural production and food security. Journal of Water and Sustainable Development, 7(4), 83-87. (in Persian)
  4. Ghods (2021). Watershed and aquifer management plans are the most basic solution to reduce the effects of drought. https://www.qudsonline.ir/news/755325
  5. Asgharzadeh, A., Gobadijanbaz, Gh., Motevalli, S., Taherian, M., & Kouhi, M. (2024). Examining the limit profiles of temperature and precipitation under the conditions of climate change in Razavi Khorasan province. Journal of Climate Research, 15, 63-78. (in Persian with English abstract)
  6. Javaheri, M. A., Nadi, M., & Najafinezhad, H. (2020). Use of agro-climatic zoning in determining zoning of determining the appropriate growth period, planting date and harvesting date of autumn sowing of sugar beet in Kerman province. Plant Ecophysiology, 12(41), 148-161. (in Persian with English abstract)
  7. Khorasan (2023). The statistical challenge of water. http://khorasanrazavi.khorasannews.com/Newspaper/MobileBlock?NewspaperBlockID=193583
  8. Khorasanizadeh, H., Ghasemieh, H., Soleimani-Motlagh, M., & Mizavand, M. (2023). Investigating quantitative status of groundwater resources in Kashan plain, perspective and providing appropriate solutions. Water Resources, 15(55), 53-74. (in Persian with English abstract). https://doi.org/10.30495/wej.2023.27982.2313
  9. Lebaschi, M. H. (2017). The necessity of producing medicinal plants in the rainfed lands of the country. Iran Nature, 2(4), 6-9. (in Persian with English abstract). https://doi.org/10.22092/irn.2017.113376
  10. National and strategic document of food security 2022-2031, (2021). Deputy of agricultural education and promotion, office of knowledge network and social media, by order of the supreme council of cultural revolution. (in Persian)
  11. Organization of Agricultural-Jihad of Khorasan Razavi. (2022). Agricultural outlook of Razavi Khorasan province in 2021. Accessed 21 April 2022. https://koaj.ir/Modules/showframework.aspx?RelFacilityId=1241&ObjectID=252&FrameworkPageType=SEC.
  12. Pilvar, R., & Rajabi, M. (2019). Property rights of water wells; the arena of transformation from private law to public law. Journal of Research and Development in Comparative Law, 2(2), 67-91. (in Persian). https://doi.org/22034/law.2019.239542
  13. Poshtvan, H., & Rajabi Hashtjin, M. (2023). Allocation of Water Resources: Risks and Opportunities. Sabzran Press, Tehran, Iran. pp. 264.
  14. Poursepahi, H. (2022). Studies on water in the eastern basin of the country (Khorasan Razavi province). National Center for Strategic Studies of Agriculture and Water, Chamber of Commerce, Industries, Mines and Agriculture of Iran. (in Persian)
  15. Rahmani, A., Sefidkan, F., Fayyaz, M., Jafari, A. A. & Motamedi, J. (2022). The Research Institute of Forests and Rangelands' approach towards the country's wetlands to preserve the basic resources. Iran's Nature, 7(4), 87-102. (in Persian). https://doi.org/10.22092/IRN.2022.127537
  16. Reinsdorf, E., & Koch, H. J. (2013). Modeling crown temperature of winter sugar beet and its application in risk assessment for frost killing in Central Europe. Agricultural and Forest Meteorology, 182, 21-30. https://doi.org/10.1016/j.agrformet.2013.08.001
  17. Rutten, M., Van Dijk, M., Van Rooij, W., & Hilderink, H. (2014). Land use dynamics, climate change, and food security in Vietnam: A global-to-local modeling approach. World Development, 59, 29-46. https://doi.org/10.1016/j.worlddev.2014.01.020
  18. Shariatmadar, M., Keshavarz, A., Kosravi, A., Kianpour, R., & Farsi, M.M. (2020). Report of Iran's food security, evaluation of Iran's agricultural and food self-reliance with a look at the supply and consumption of food in the society, 1998-2018. National Center for Strategic Studies of Agriculture and Water use at Iran's Chamber of Commerce. (in Persian)
  19. Simtowe, F., Shiferaw, B., Kassie, M., Abate, T., Silim, S., Siambi, M., Madzonga, O., Muricho, G., & Kananji, G. (2010). Assessment of the current situation and future outlooks for the pigeonpea sub-sector in Malawi. Nairobi: ICRISAT, pp. 1-52.
  20. Soltani, A., Zand, A., Alimagham, M., Nehbandani, A., Barani, H., Soltani, A., Torabi, B., Zeinali, A., Mirkarimi, Sh., & Jolaei, R. (2019). Analysis of the country's food security until 2050 by modeling the correlation of water, land, food and environment: Perspective and necessary policies. Agricultural Research, Education and Promotion Organization. (in Persian)
  21. Studies on the water requirement of important agricultural and horticultural crops in the eastern provinces of Iran. (2023). National Center for Strategic Studies of Agriculture and Water, Chamber of Commerce, Industries, Mines and Agriculture of Iran. (in Persian)
  22. Taleghani, D. F., Moharamzadeh, M., Hemayati, S. S., Mohammadian, R., & Farahmand, R. (2011). Effect of sowing and harvest time on yield of autumn-sown sugar beet in Moghan region in Iran. Seed and Plant Production, 27(3), 355-371. (in Persian with English abstract)
  23. Tavasoli, A., Tabatabaee, J., Hoseinnia, A., Bagherzade, M., & Jabbari, H. (2016). Rainwater harvesting for Urmia Island (I.R.Iran) wildlife. Journal of Rainwater Catchment Systems, 3(4), 57-71. (in Persian with English abstract)
  24. Yousefi, A., Sarai Tabrizi, M., Porhemmat, J. & Babazadeh, H. (2022). Studying groundwater resources balancing plan under climate change conditions (case study: Hashtgerd study area). Iranian Water Research Journal, 16(45), 15-32. (in Persian with English abstract). https://doi.org/10.22034/iwrj.2022.10020.2340
  25. Zare-Feizabadi, A., Keshavarz, A., Shariatmadar, M., Hassanpour, A., Kianpour, R., Fakkari, B., & Farssi, A. (2022). Report of the pathology and analysis of agricultural sector for the period of 1996-2019. National Center for Strategic Studies of Agriculture and Water use at Iran's Chamber of Commerce. (in Persian)
  26. Zarei, N. (2023). Governance of the agricultural sector and its consequences on food security. Economic Security, 11(4), 41-54. (in Persian)
  27. Zarrin, A. (2021). The temporal extension of droughts in the coming decades and the need to pay attention to the drought management plan. Journal of Water and Sustainable Development, 8(1), 1-1. (in Persian with English abstract)
ارسال نظر در مورد این مقاله
CAPTCHA Image

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 21 فروردین 1403
  • تاریخ بازنگری: 04 مرداد 1403
  • تاریخ پذیرش: 22 مرداد 1403
  • تاریخ اولین انتشار: 11 اسفند 1403

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار